Zdrowie

Doczekaliśmy się około dwustu definicji zdrowia człowieka. Większość z nich nawiązuje do holistycznych teorii postrzegania człowieka. Przestaliśmy być dla nauki machinerią, którą trzeba naprawiać, gdy szwankują w niej trybiki. Nikt już nie upraszcza do płytkiej konstatacji, że zdrowie jest brakiem choroby.

Zdrowie przestało być wyłączną domeną medycyny. Dostrzegły je inne nauki, choćby socjologia, psychologia, a nawet inżynieria. Powstały też nowe, pokrewne medycynie – kosmetologia czy dietetyka. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) od pół wieku także radykalnie zmienia rozumienie coraz szerszej pojmowanej dziedziny zdrowia. W 1984 roku opublikowała rozwiniętą definicję, która od ponad trzydziestu lat nie straciła na aktualności:

„Zdrowie jest stanem pełnego, dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a jednostki lub grupy muszą mieć możliwość określania i realizowania swych dążeń, zaspokajania potrzeb, a także zmiany środowiska bądź radzenia sobie z nim. Dlatego zdrowie jest postrzegane jako zasób życiowy, a nie cel życia. Zdrowie jest pojęciem pozytywnym, obejmującym zasoby osobiste i społeczne oraz możliwości fizyczne, a nie tylko brakiem obiektywnie istniejącej choroby, czy niepełnosprawności.”

W objaśnieniu tym wyróżniono trzy płaszczyzny zdrowia:

• ZDROWIE FIZYCZNE traktujące organizm jako tło dla chorób ciała
• ZDROWIE PSYCHICZNE rozumiane jako zgoda z samym sobą oraz spójność osobowości
• ZDROWIE SPOŁECZNE jako relacje między jednostką i grupą, których miarą jest społeczna harmonia

Ile z tego wszystkiego zależy od nas? Na co sami mamy wpływ? Czy możemy formować i pielęgnować zdrowie? Czy możemy je polepszać?

Każdy pragnie nadawać własny rytm życiu. Są jednak zalecenia uniwersalne. Ponad czterdzieści lat temu kanadyjski minister zdrowia Mark Lalonge opublikował raport o przyszłości kondycji współziomków, ilustrując go „polami zdrowia”. Wykres, którym się posłużył, jest stosowany do dziś, a wartości czynników, które uznał za podstawowe determinanty zdrowia, właściwie się nie zmieniły:

1. STYL ŻYCIA to postępowanie wynikające z wzajemnego oddziaływania człowieka i warunków w takich żyje, ze wzorów wyboru zachowania, określonych przez jego sytuację społeczną, ekonomiczną i kulturową, a także osobiste cechy charakteru oraz łatwość, z jaką może wybrać konkretne zachowanie spośród innych możliwości. To także ogólna filozofia życia człowieka wynikająca z jego własnych poglądów, ale też norm społecznych, które narzuca mu środowisko. Obowiązujące w nim sposoby zachowania wpływają na codzienne wybory dotyczące odżywiania, aktywności fizycznej, odpoczynku, stosunku do pracy zawodowej. Słowem postaw pro-zdrowotnych lub ryzykownych.

2. ŚRODOWISKO jest sumą zewnętrznych warunków oddziałujących na człowieka. Jego stan w dużej mierze zależy od tego, jak świadomie bądź nieświadomie niszczymy je i zanieczyszczamy.

3. BIOLOGIA CZŁOWIEKA (dziedziczność) to wszystkie cechy związane z biologią organizmu, w tym jego cechy genetyczne. Determinują one dziedziczne skłonności do wystąpienia schorzeń lub problemów zdrowotnych. Mogą również w trakcie życia podlegać modyfikacjom czy spotęgowaniu. Umiemy, w wyniku mądrego postępowania z naszym organizmem, skutecznie je odstraszać, a przynajmniej opóźniać ich atak.

4. ORGANIZACJA OPIEKI MEDYCZNEJ oznacza dostępność do świadczeń medycznych i ich jakość, struktura i funkcjonowanie służby zdrowia. Choć wydaje się tak ważna, jej wpływ na naszą kondycję jest ograniczony (zaledwie 10 procent).